Historia Powiatu
Powiat Krośnieński — ziemia z historią i charakterem
Od średniowiecznych grodów po nowoczesny samorząd. Nasza przeszłość wciąż inspiruje przyszłość.
Historia Powiatu Krośnieńskiego to opowieść o ziemi, która przez wieki znajdowała się na pograniczu wpływów, zmiennych granic i kulturowych mostów — a mimo to zachowała swoją tożsamość i ducha lokalnej wspólnoty.
Początki i średniowiecze
Tereny dzisiejszego powiatu leżały w średniowieczu na styku księstw śląskich, Wielkopolski i Państwa Polan. Już w XII/XIII wieku Krosno Odrzańskie pełniło rolę warowni i granicznego punktu strategicznego. Według kronik, Henryk Brodaty (książę Śląska) zmarł w 1238 r. w warowni w Krośnie Odrzańskim, co wpisuje region w legendarną historię Piastów.
Pod panowaniem Henryka i po jego śmierci ziemie regionu były rozdzielane między różne rody i władców — książęta śląscy, margrabiowie brandenburscy, arcybiskupi magdeburscy. Miasto Krosno często było przedmiotem sporów, przechodziło z rąk do rąk, jednak zachowywało znaczenie militarne i obronne.
Równolegle rozwijała się gospodarka lokalna: mieszkańcy zajmowali się lasami, łowiectwem, handlem — lasy dostarczały drewno, grzyby, zwierzynę, a rzeki — ryby. W regionie powstawały również winnice, a produkcja wina była znana już w dawnych wiekach.
Relacje między mieszkańcami różnych kultur — Polaków, Niemców i Żydów — stanowiły stały element społecznego krajobrazu. Choć w różnych okresach sytuacja społeczna i prawna bywała napięta, wielokulturowość pozostawiła trwały ślad w historii regionu.
Okres nowożytny — granice, zmiany władzy, gospodarka
W XVI–XVII wieku region podlegał licznym zmianom — ziemie przechodziły pod wpływy Brandenburgii, Czech, państw Wettinów. W roku 1482, wskutek konfliktu o sukcesję księstwa głogowskiego, część ziem — w tym Krosno — przeszła na mocy układu kamienieckiego pod panowanie Albrechta Achillesa z Brandenburgii.
Na początku XVII stulecia region stał się częścią państwa saskiego (Wettinów). Przez wieki konflikty, klęski żywiołowe, epidemie oraz wojny (np. wojny religijne, najazdy szwedzkie) przynosiły wzloty i upadki — miejscowości wyludniały się, infrastruktura niszczała.
W drugiej połowie XVII wieku zaczęły się procesy ożywienia — rozwój szlaków handlowych, rzemiosła, tkactwa, sukiennictwa. Pojawił się także wzrost znaczenia regionu handlowego na szlakach prowadzących z Polski do Łużyc i Niemiec. W tym okresie winiarnie odzyskiwały dawną świetność.
Utworzenie powiatu pruskiego i czasy niemieckie
Po Kongresie Wiedeńskim (1815) region wszedł w skład Królestwa Prus. W ramach reorganizacji administracyjnej, 25 marca 1816 r. utworzono powiat krośnieński (Kreis Crossen) i powiat gubiński (Landkreis Guben).
Prawne podstawy administracji pruskiej zakładały landratów (starostów), sejmiki powiatowe i wydziały powiatowe. Powiat Krośnieński podlegał rejencji frankfurckiej i prowincji Brandenburgii.
W 1867 roku region wszedł do Związku Północnoniemieckiego, a od 1 stycznia 1871 r. – do Cesarstwa Niemieckiego.
W 1884 r. wyodrębniono Gubin jako powiat grodzki (Stadtkreis Guben).
Demografia i organizacja administracyjna placu zmieniały się w zależności od reform, ale teren ten pozostawał częścią struktur pruskich / niemieckich aż do zakończenia II wojny światowej.
Okres wojen światowych i podział po 1945 r.
W okresie I i II wojny światowej region doznał dużych zniszczeń, zwłaszcza podczas działań frontowych w 1944–1945. W Krosnie i Gubinie zniszczenia sięgały 60–90 %.
W czerwcu 1945 r. ogłoszono powstanie powiatu krośnieńsko-gubińskiego, który kilka tygodni później został administracyjnie włączony do województwa poznańskiego.
Pierwszymi administratorami byli pełnomocnicy tymczasowi — struktury administracyjne musiały zostać odbudowane w warunkach dużych trudności: brak infrastruktury, przemieszczenia ludności, trudne połączenia, przejmowanie dawnych urzędów niemieckich.
W latach 1945–1950 gminy i tereny były reorganizowane — m.in. w Gminie Bytnica dopiero jesienią 1945 powstały rady gminne; wcześniej wójt sam dobierał członków zarządu.
W 1950 r. powiat krośnieński został włączony do województwa zielonogórskiego (wcześniej był częścią województwa poznańskiego).
W kolejnych latach (1954-1961) nastąpiły zmiany: zniesienie powiatu gubińskiego, przejęcie części jego obszarów przez powiat krośnieński, reorganizacje gmin i gromad.
W 1975 r. nastąpiła reforma administracyjna kraju — powiaty zostały zniesione, a funkcje przekazane województwom i gminom. W ten sposób powiat krośnieński przestał istnieć jako jednostka administracyjna.
Przywrócenie powiatu i czas współczesny
Dopiero 1 stycznia 1999 r., w wyniku reformy administracyjnej, powiat krośnieński został przywrócony. W jego skład weszły: gmina i miasto Gubin, gmina Krosno Odrzańskie, gminy: Bobrowice, Bytnica, Dąbie, Maszewo. Starostą pierwszym został Wiesław Mackowicz.
Obecnie powiat zajmuje powierzchnię ok. 1 391 km² i zamieszkuje go ponad 56 000 osób.
Pomimo zmiennych losów, dziś Powiat Krośnieński jest samorządem prężnym — dbającym o rozwój infrastruktury, promocję regionu, ochronę przyrody i zachowanie dziedzictwa historycznego.
Współczesne działania odwołują się do przeszłości — remonty zabytków, ochrona krajobrazu, promowanie lokalnych tradycji (np. winiarstwo) i rozwój społeczności lokalnej — wszystko w duchu, by historia była fundamentem, a nie ograniczeniem.
Oś czasu – Historia Powiatu Krośnieńskiego
XII wiek
Początki grodu nad Odrą
Powstaje kasztelania krośnieńska, jedna z pierwszych struktur administracyjnych regionu.
Zamek Piastowski w Krośnie Odrzańskim pełni funkcję strażnicy granicznej i ośrodka władzy książęcej.
1238
Śmierć Henryka Brodatego w Krośnie Odrzańskim
Powiat Krośnieński znajduje się przy granicy z Niemcami, w bezpośrednim sąsiedztwie autostrady A2 i ważnych szlaków komunikacyjnych. Dogodna lokalizacja sprzyja wymianie handlowej, logistyce i inwestycjom transgranicznym.
XIV–XV wiek
Czas zmian i przejść granicznych
Ziemie regionu przechodzą między władcami śląskimi, czeskimi i brandenburskimi.
Mimo wojen i najazdów, Krosno utrzymuje rolę handlowego i administracyjnego centrum regionu.
1482
Układ kamieniecki
Na mocy układu pomiędzy Polską a Brandenburgią część Ziemi Krośnieńskiej trafia pod panowanie margrabiów brandenburskich.
Zaczyna się nowy etap w historii pogranicza.
XVII wiek
Wojny i odbudowa
Okres wojen religijnych i najazdów (m.in. wojna trzydziestoletnia) przynosi wyludnienie i zniszczenia.
Po ich zakończeniu odradzają się rzemiosło, handel oraz tradycje winiarskie.
1815
Kongres Wiedeński i zmiany administracyjne
Po wojnach napoleońskich region trafia w granice Królestwa Prus.
Rozpoczyna się nowoczesna organizacja samorządowa i porządkowanie struktur administracyjnych.
25 marca 1816
Utworzenie pruskiego powiatu krośnieńskiego (Kreis Crossen)
Powiat włączono do rejencji frankfurckiej w prowincji Brandenburgia.
Funkcję starosty (landrata) powierzono lokalnej administracji, powołano sejmik i wydział powiatowy.
1871
Powiat w granicach Cesarstwa Niemieckiego
Po zjednoczeniu Niemiec region staje się częścią Rzeszy.
Rozwijają się drogi, kolej i przemysł.
1945
Powrót do Polski po II wojnie światowej
Po zakończeniu wojny teren trafia pod administrację polską.
Powstaje Powiat Krośnieńsko-Gubiński, który wkrótce zostaje przyłączony do województwa poznańskiego.
Do regionu przybywają osadnicy z Kresów i centralnej Polski.
1950
Włączenie do województwa zielonogórskiego
Rozpoczyna się odbudowa miast i infrastruktury.
Powiat obejmuje gminy: Krosno Odrzańskie, Bytnica, Dąbie, Maszewo, Bobrowice i Gubin.
1975
Reforma administracyjna i likwidacja powiatów
W wyniku nowego podziału kraju powiat krośnieński zostaje zniesiony.
Jego obszar włączono do nowo utworzonego województwa zielonogórskiego.
1 stycznia 1999
Przywrócenie Powiatu Krośnieńskiego
Reforma samorządowa wprowadza ponownie trzystopniowy podział administracyjny.
Powiat z siedzibą w Krośnie Odrzańskim obejmuje 6 gmin: Bobrowice, Bytnicę, Dąbie, Gubin, Krosno Odrzańskie i Maszewo.
Nowoczesny samorząd kontynuuje dziedzictwo historyczne regionu.
XXI wiek
Powiat nowoczesny i otwarty
Powiat Krośnieński rozwija się dynamicznie: inwestuje w infrastrukturę, turystykę, edukację i ochronę dziedzictwa.
Z dumą pielęgnuje swoją historię, pamiętając, że to właśnie ona ukształtowała jego tożsamość.